Podręcznik użytkownika pakietu Speak II - głos Jan v. 3

Ostatnia aktualizacja: 9 września 2013

Spis treści

1. Wprowadzenie
2. Co nowego w Speak II - głos Jan v. 3 w porównaniu ze Speakiem I
3. Instalacja, aktywacja i aktualizacja
4. Konfiguracja
- 4.1. Okno Konfiguracja Speak
- 4.2. Słownik
  - 4.2.1. Okno dodawania i edycji reguł
5. Magnetofon
6. Kontakt z firmą Altix

1. Wprowadzenie

Speak II to pakiet oprogramowania dla niewidomych pozwalający na odsłuchiwanie informacji pojawiających się na ekranie monitora oraz czytanie, poprzez syntezator lub w brajlu, plików tekstowych. Pakiet składa się z modułu Magnetofon oraz służącego do jego obsługi syntezatora mowy dobrze znanego użytkownikom, bo obecnego na polskim rynku już od kilkunastu lat. Speak II - głos Jan v. 3 to najnowsza odsłona pakietu. Pełna lista nowości i zmian znajduje się w rozdziale 2.
W rozdziale 3 opisano proces instalacji pakietu Speak II oraz omówiono konfigurację najpopularniejszych programów udźwiękawiających i powiększających do współpracy z pakietem.
Rozdział 4 zawiera opis okna konfiguracyjnego oraz słownika wymowy.
W rozdziale 5 znajduje się instrukcja obsługi modułu Magnetofon.

2. Co nowego w Speak II - głos Jan v. 3 w porównaniu ze Speakiem I

W pakiecie Speak II wprowadzono wiele nowych funkcji oraz usunięto błędy i ograniczenia obecne w poprzednich wersjach. Poniżej wymieniono najważniejsze nowości:

dodano obsługę standardu SAPI5
poprawiono jakość głosu oraz intonację
usunięto błędy związane z pomijaniem przerw interpunkcyjnych w czasie ciągłego czytania tekstu
usunięto ograniczenie jednego słowa do dwudziestu liter oraz jednego zdania do dwudziestu słów
głośność syntezatora można teraz regulować z poziomu programu udźwiękawiającego niezależnie od głośności pozostałych dźwięków w systemie (funkcja ta nie działa w programie Jaws)
pliki konfiguracyjne i pliki słownika przechowywane są teraz w folderze użytkownika. Dzięki temu każdy użytkownik komputera może mieć osobne ustawienia programu i osobny słownik
Speak II rozpoznaje liczby rzymskie do 3999 włącznie. Rozpoznawanie liczb rzymskich można teraz wyłączyć w oknie konfiguracji syntezatora. Można również zablokować przetwarzanie liczb rzymskich, które są popularnymi skrótami lub słowami, np. "mi", "CD","MIX" itp.
dodano rozbudowany edytor słownika wyjątków. Przetwarzanie słownika można teraz wyłączyć w oknie konfiguracji Speaka
zmiany dokonane w oknie konfiguracji Speaka uwzględniane są natychmiast po wciśnięciu przycisku OK
dodano możliwość internetowej autoryzacji. Klucz licencyjny można teraz uzyskać w dowolnej chwili i kontakt z pracownikiem firmy nie jest już konieczny
dodano funkcję sprawdzania, czy pojawiła się nowsza wersja pakietu. Możliwe jest automatyczne pobranie oraz zainstalowanie ewentualnych poprawek

Moduł Magnetofon obsługuje pliki tekstowe, a także pliki .doc i .rtf, jeśli na komputerze zainstalowany jest program Microsoft Word. Ponadto umożliwia on wyświetlanie oraz wpisywanie tekstu na monitorach brajlowskich.
Magnetofon pozwala na:

obsługę monitorów brajlowskich firmy Freedom Scientific
czytanie tekstu linijka po linijce
uruchomienie ciągłego czytania w dowolnym miejscu pliku
zamianę tekstu na mowę syntetyczną zapisaną w pliku MP3 począwszy od dowolnego miejsca w pliku

Uaktualniono także wersję demonstracyjną Speaka, którą można teraz pobrać ze strony WWW firmy Altix. Wersja ta działa tak samo, jak pełna wersja pakietu, ale posiada następujące ograniczenia:

nie można zmieniać prędkości ani wysokości mowy
co pewien czas zamiast syntezowanego tekstu wypowiadany jest komunikat "wersja demonstracyjna"

3. Instalacja, aktywacja i aktualizacja

Rozdział ten opisuje instalację Speaka na dysku twardym komputera. Znajdziesz tu także informacje o aktywacji produktu oraz opis konfiguracji pakietu do pracy z popularnymi programami powiększającymi i udźwiękawiającymi. Rozdział kończy się opisem procesu aktualizacji.

3.1. Instalacja pakietu

Aby zainstalować oprogramowanie, włóż do napędu CD płytę z pakietem Speak II. Instalator powinien uruchomić się automatycznie. Jeśli tak się nie stanie, w oknie Mój komputer klawiszami strzałek odszukaj swój napęd CD i wciśnij Enter, następnie znajdź plik SpeakSetup.exe i ponownie naciśnij Enter.
Po uruchomieniu instalatora na ekranie zostanie wyświetlona umowa licencyjna. Aby ją zaakceptować, naciśnij Enter. W kolejnym oknie możesz wybrać katalog, w którym syntezator zostanie zainstalowany. Domyślnie katalog ten to "C:\Program Files\Speak II - głos Jan v. 3". Aby zatwierdzić proponowany przez instalator katalog domyślny, naciśnij Enter.
Następnie rozpocznie się instalowanie oprogramowania. W zależności od szybkości komputera, może to potrwać od kilku sekund do kilku minut.
Jeśli zamierzasz używać pakietu Speak II z monitorami brajlowskimi firmy Freedom Scientific, należy zainstalować sterowniki przeznaczone dla odpowiedniego monitora. Bez odpowiednich sterowników funkcje brajlowskie pakietu Speak II mogą nie działać poprawnie. Sterowniki do monitorów brajlowskich Focus oraz PACMate Braille Display zostały dołączone na płycie CD z pakietem w katalogu "brajl", można również pobrać je ze stron firmy Freedom Scientific.

3.2. Aktywacja

Zanim zaczniesz używać pakietu, musisz go najpierw aktywować. Jeśli tego nie zrobisz, Speak II nie będzie działał. Informacje o aktywacjach przechowywane są na serwerze firmy Altix. Każdy klient otrzymuje do dyspozycji 3 klucze aktywacyjne. Oznacza to, że możesz zainstalować swoją kopię pakietu na trzech komputerach. Jeśli z jakiegoś powodu potrzebujesz więcej kluczy, skontaktuj się z firmą Altix. Informacje kontaktowe znajdziesz w rozdziale 6.
Program aktywacyjny zostanie uruchomiony automatycznie, gdy instalator zakończy kopiowanie plików.
Zależnie od posiadanej przez Ciebie wersji instalatora, program aktywacyjny może poprosić Cię o wpisanie wydrukowanego na pudełku 20-cyfrowego kodu klienta. Jeśli na ekranie pojawi się okienko z prośbą o wpisanie tego kodu, wpisz go w pole edycyjne i naciśnij Enter. Jeśli pytanie o kod klienta nie zostanie wyświetlone, oznacza to, że kod klienta zaszyty jest na płycie CD.
Ponieważ liczba kluczy przypisanych do konkretnego użytkownika jest ograniczona, nie powinieneś udostępniać swojej płyty CD z pakietem Speak II ani kodu klienta osobom trzecim. Jeśli ktoś inny na swoim komputerze aktywuje pakiet, korzystając z Twojej płyty lub kodu klienta, stracisz klucz aktywacyjny i, w razie wymiany niektórych komponentów komputera, ponowne aktywowanie pakietu może nie być możliwe.

3.2.1. Aktywacja internetowa

Gdy na ekranie pojawi się okno dialogowe Typ aktywacji, możesz szybko aktywować pakiet za pośrednictwem Internetu. Wystarczy nacisnąć przycisk Aktywacja internetowa. Po jego naciśnięciu program aktywacyjny połączy się z serwerem firmy Altix i pobierze klucz aktywacyjny. Jeśli pobranie klucza z jakichś przyczyn nie powiedzie się, na ekranie zostanie wyświetlony stosowny komunikat. Postępuj zgodnie ze wskazówkami zawartymi w tym komunikacie.
Gdy klucz aktywacyjny zostanie pobrany, program poprosi o zarejestrowanie pakietu. Jeśli Twoja kopia Speaka była już wcześniej rejestrowana, program aktywacyjny zaproponuje uaktualnienie danych rejestracyjnych. Rejestracja polega na wpisaniu w wyświetlonym formularzu danych osobowych właściciela tej kopii pakietu. Rejestracja nie jest obowiązkowa i w każdej chwili można ją anulować, ale zarejestrowanie Speaka umożliwi Ci dostęp do pomocy technicznej firmy Altix.

3.2.2. Aktywacja telefoniczna

Jeśli nie masz dostępu do Internetu lub w danej chwili nie można połączyć się z serwerem aktywacyjnym firmy Altix, możesz aktywować pakiet telefonicznie. Telefony oraz pozostałe dane kontaktowe do firmy Altix znajdziesz w rozdziale 6. Zanim zadzwonisz do firmy, przygotuj 14-cyfrowy numer rejestracyjny oraz 20-cyfrowy kod klienta. Oba numery wyświetlane są w oknie dialogowym Aktywacja telefoniczna. Pracownik firmy poprosi Cię o podanie tych numerów. Dalej postępuj zgodnie ze wskazówkami pracownika Altix.

3.3. Współpraca z programami udźwiękawiającymi i powiększającymi

Speak II zawiera syntezator obsługujący standardy SAPI4 oraz SAPI5. Oznacza to, że może on współpracować ze wszystkimi popularnymi programami udźwiękawiającymi i powiększającymi. Poniżej opisano, jak skonfigurować najpopularniejsze aplikacje tego typu do pracy z pakietem.

3.3.1. JAWS w wersji od 6.20 do 9.0

Po uruchomieniu programu JAWS kombinacją Insert+J przywołaj okno główne programu. Następnie z menu Język wybierz podmenu Zmień syntezator, a potem opcję Wykrywanie SAPI 4. Zostanie wyświetlone okno dialogowe zawierające syntezatory SAPI4 zainstalowane w systemie. Klawiszami strzałek znajdź na liście pozycję Speak II - Jan v. 3 i naciśnij Enter. Następnie z menu Język ponownie wybierz podmenu Zmień syntezator, a potem element Speak II - Jan v. 3.
Aby ustawić syntezator Speaka jako domyślny syntezator uruchamiany przy starcie JAWS, kombinacją Insert+6 otwórz Menedżera konfiguracji. Następnie naciśnij Ctrl+Shift+D, aby otworzyć domyślny plik konfiguracyjny. Z menu Ustaw opcje wybierz Opcje syntezatora. Pojawi się okno dialogowe Opcje syntezatora. W polu kombi Domyślny syntezator znajdź element Speak II - Jan v. 3, a następnie naciśnij Enter, potem Ctrl+S i Alt+F4, aby zamknąć Menedżera konfiguracji.

3.3.2. JAWS w wersji 10 lub nowszy

Program JAWS działający na systemach 64-bitowych nie obsługuje standardu SAPI4. Ponieważ systemy takie są coraz częściej używane, w tym rozdziale opiszemy konfigurację głosu SAPI5.
Po uruchomieniu programu JAWS kombinacją Insert+J przywołaj okno główne programu. Następnie z menu Język wybierz podmenu Profile głosowe, a potem opcję Utwórz nowy. Pojawi się okno dialogowe Ustawienia głosu. W grupie Syntezator w polu kombi Nazwa wybierz SAPI 5, a w polu Lektor zaznacz element Speak II - Jan v. 3. Następnie kliknij przycisk Zapisz jako. Na ekranie wyświetlone zostanie okno Zapisz profil głosowy. W oknie tym wpisz nazwę, która zostanie przypisana do nowego profilu głosowego, np. Speak na SAPI5. Następnie kliknij OK. JAWS zapyta, czy nowo utworzony profil ma być profilem domyślnym. Jeśli chcesz, by Speak odzywał się od razu po uruchomieniu programu JAWS, udziel tutaj odpowiedzi twierdzącej.

3.3.3. MAGic Plus w wersji 10 lub 11

Naciśnij Klawisz MAGic+U, aby przywołać okno główne MAGic (Klawisz MAGic to najczęściej Caps Lock). Z menu Mowa wybierz Globalne ustawienia głosu. W oknie dialogowym, które pojawi się na ekranie, wciśnij przycisk Wykryj syntezatory SAPI 4. Na liście syntezatorów po lewej stronie okna zaznacz element Speak II - Jan v. 3, a potem kliknij przyciski Dodaj i OK. W grupie syntezator rozwiń pole kombi Nazwa i wybierz element Speak II - Jan v. 3. Kliknij przycisk OK, a potem wciśnij Ctrl+S, aby zapisać zmiany w ustawieniach.

3.3.4. MAGic Plus w wersji 12

Program MAGic działający na systemach 64-bitowych również nie obsługuje standardu SAPI4. Ponieważ systemy takie są coraz częściej używane, w tym rozdziale opiszemy konfigurację głosu SAPI5.
Naciśnij Klawisz MAGic+U, aby przywołać okno główne MAGic (Klawisz MAGic to najczęściej Caps Lock). Kliknij przycisk w lewym górnym rogu okna lub naciśnij Alt+P, aby otworzyć menu główne MAGic. W menu wybierz opcję Funkcje mowy, potem Głosy i Ustawienia głosu. Pojawi się okno dialogowe Ustawienia głosu. W grupie Profil w polu kombi Nazwa wybierz element SAPI 5 - (fabryczny). Następnie w polu kombi Lektor zaznacz Speak II - Jan v. 3. Kliknij przycisk Zapisz jako i wpisz nazwę dla nowo utworzonego profilu, np. Speak na SAPI5. Po wciśnięciu OK MAGic zapyta, czy nasz nowy profil ma być profilem domyślnym. Jeśli chcesz, by Speak odzywał się od razu po uruchomieniu programu MAGic, udziel tutaj odpowiedzi twierdzącej.

3.3.5. SuperNova, Hal i LunarPlus w wersji 5 lub nowsze

W zasobniku systemowym znajdź ikonę Synthesiser Access Manager. Kliknij ją prawym klawiszem myszy i z menu kontekstowego wybierz element SAM konfiguracja. W wyświetlonym oknie dialogowym na liście znajdź i zaznacz element SAM to SAPI 4, a następnie kliknij przycisk Konfiguruj. W kolejnym oknie dialogowym w górnym polu kombi zaznacz element Speak II - Jan v. 3, a następnie kliknij przycisk OK, a potem Zamknij.
Naciśnij Ctrl+Spacja, aby przywołać Panel kontrolny. Z menu Konfiguracja wybierz element Syntezator. W oknie dialogowym kliknij przycisk Wybierz syntezator, następnie na liście zaznacz element SAPI 4.0 synthesiser i kliknij OK, a potem Zamknij.

3.4. Aktualizacje

Od czasu do czasu warto sprawdzać, czy dostępne są aktualizacje dla pakietu Speak II. Aktualizacje takie mogą zawierać nowe funkcje wprowadzone do syntezatora lub poprawki ostatnio wykrytych błędów.
Aby sprawdzić, czy są nowe aktualizacje, w menu Start rozwiń element Programy, potem Speak II - głos Jan v. 3, a następnie wybierz element Sprawdź aktualizacje. Program aktualizacyjny połączy się z serwerem firmy Altix i sprawdzi, czy jest nowa wersja pakietu. Jeśli aktualizacje są dostępne, zostanie wyświetlone okno dialogowe z pytaniem, czy pobrać je i zainstalować. Jeśli odpowiesz Tak, rozpocznie się pobieranie aktualizacji. Dalej postępuj zgodnie z wyświetlanymi na ekranie wskazówkami. Jeśli na pytanie o pobranie aktualizacji odpowiesz Nie, program aktualizacyjny wyłączy się i żadne dane nie będą pobierane z Internetu.

4. Konfiguracja

Rozdział ten opisuje okno konfiguracyjne Speaka oraz słownik jego syntezatora.

4.1. Okno Konfiguracja Speak

Aby dostosować do własnych potrzeb parametry mowy, z menu Start wybierz Programy, potem Speak II - głos Jan v. 3 i kliknij element Konfiguracja Speak. Zostanie wyświetlone okno dialogowe Konfiguracja Speak. Poniżej szczegółowo opisano wszystkie opcje dostępne w tym oknie:

Przerwa między zdaniami w milisekundach - określa długość przerwy, która wstawiana będzie przez syntezator po znakach interpunkcyjnych. Przerwa ta stosowana jest nie tylko na końcu zdania, ale także po znakach interpunkcyjnych takich, jak przecinek, dwukropek, średnik itp.
Przerwa między wyrazami w milisekundach - długość przerwy, która wstawiana będzie przez syntezator między wszystkimi wypowiadanymi wyrazami. Najczęściej przerwa między wyrazami nie jest potrzebna, więc zalecamy ustawienie tej wartości na 0
Możliwość zmiany wysokości mowy - jeśli zaznaczysz to pole wyboru, możliwa będzie zmiana wysokości głosu na przykład za pomocą programu udźwiękawiającego. Jeśli pole to będzie odznaczone, syntezator nie będzie reagował na próby zmiany wysokości głosu
Spelling - jeśli pole to będzie zaznaczone, to w czasie literowania lub pisania syntezator będzie wymawiał poszczególne znaki zgodnie z zasadami polskiego alfabetu. Przykładowo, zamiast "g" syntezator powie "gie", a zamiast "j" usłyszysz "jot". Jeśli odznaczysz to pole wyboru, syntezator będzie wymawiał fonemy przypisane do poszczególnych liter
Szybkość niezależna od wysokości mowy - jeśli zaznaczysz to pole wyboru, prędkość mowy nie będzie zmieniać się wraz ze zmianą wysokości głosu. Jeśli pole to będzie odznaczone, to po zwiększeniu wysokości głosu syntezator będzie mówił nieco szybciej
Intonacja - jeśli zaznaczysz to pole, syntezator będzie intonował poszczególne słowa i zdania. Dzięki temu łatwiej odróżnić na przykład zdanie oznajmujące od pytającego
Głębokość intonacji - im większą liczbę wpiszesz w tym polu edycyjnym, tym wyraźniejsza będzie intonacja. Pole to dostępne jest tylko, jeśli wcześniej zaznaczysz pole Intonacja
Poziom dźwięku - suwak ten pozwala na ustawienie głośności mowy dla programu JAWS w standardzie SAPI 4. Jeśli korzystasz z innego programu udźwiękawiającego lub powiększającego, a także jeśli używasz JAWS w standardzie SAPI 5, suwak ten nie działa, a głośność mowy możesz ustawić za pomocą używanego programu udźwiękawiającego lub powiększającego
Jakość mowy - w tym polu kombi możesz ustawić, w jaki sposób syntezator przetwarza dźwięk składający się na generowaną przez Speaka mowę syntetyczną. Nie zawsze wartość opisana jako "najwyższa" brzmi najlepiej, dlatego warto samemu przetestować wszystkie dostępne w tym polu opcje i wybrać tę, która najbardziej nam odpowiada
Słownik wyjątków - jeśli zaznaczysz to pole wyboru, tekst przesłany do syntezatora będzie zmieniany zgodnie z regułami zawartymi w słowniku. Jeśli pole to będzie odznaczone, to słownik w ogóle nie będzie przez syntezator uwzględniany
Edycja słownika - przycisk ten otwiera osobne okno z edytorem słownika. Słownik opisano szerzej w części 4.2
Rozpoznawanie liczb rzymskich - jeśli pole to będzie zaznaczone, to syntezator odczytywał będzie znajdujące się w tekście liczby rzymskie. Speak rozpoznaje wszystkie liczby rzymskie pomiędzy 2 a 3999, które składają się co najmniej z dwóch znaków
Wykluczaj spośród liczb rzymskich popularne skróty i słowa - niektóre liczby rzymskie są także obecnymi w języku polskim słowami lub często stosowanymi skrótami. Przykładowo, "mi" to liczba 1001, a "CD" to liczba 400. Jeśli zaznaczysz to pole, syntezator nie będzie odczytywał takich słów i skrótów jako liczby. Pole to dostępne jest tylko, jeśli wcześniej zaznaczysz pole Rozpoznawanie liczb rzymskich

Aby zaakceptować wprowadzone zmiany, wciśnij przycisk OK lub naciśnij Enter. Aby zamknąć to okno bez zapisywania zmian, kliknij przycisk Anuluj lub naciśnij Esc.

4.2. Słownik

Słownik to zestaw reguł, które informują syntezator, będący nieodłączną częścią pakietu Speak II, jak wymawiać określony tekst. Możesz na przykład dodać regułę, która spowoduje, że słowo "John" będzie wymawiane jako "dżon". Możesz też nakazać syntezatorowi wymawianie wszystkich liter "b" jako "c", chociaż nie ma to większego sensu.
Aby słownik uwzględniany był przez syntezator, w oknie Konfiguracja Speak opisanym w części 4.1 musisz zaznaczyć pole wyboru Słownik wyjątków.
Dodawanie, edycja oraz usuwanie reguł słownika możliwe jest za pomocą edytora słownika. Aby uruchomić ten edytor, w oknie Konfiguracja Speak kliknij przycisk Edycja słownika. Zostanie wyświetlone okno Słownik syntezatora Speak II - głos Jan v. 3. Poniżej opisano wszystkie elementy tego okna:

widok listy to najważniejsza część edytora słownika. Znajdują się tu wszystkie reguły. Lista ta podzielona jest na 3 kolumny:
- Tekst - zawiera tekst, który będzie zamieniany przez słownik
- Zamień na - zawiera tekst, który wymawiany będzie zamiast słowa w kolumnie Tekst
- Opcje - zawiera ograniczenia przypisane do danej reguły. Opcje reguł opisano szerzej w punkcie 4.2.1
Nowa reguła - przycisk otwiera okno dialogowe, które umożliwia dodanie nowej reguły do słownika. Okno to opisano w punkcie 4.2.1. Nowa reguła wstawiona będzie tuż pod regułą zaznaczoną obecnie w widoku listy
Edytuj regułę - przycisk otwiera okno, w którym można zmodyfikować regułę zaznaczoną obecnie w widoku listy. Okno to opisano w punkcie 4.2.1
Usuń regułę - przycisk usuwa regułę zaznaczoną w widoku listy. Po wciśnięciu tego przycisku zostaniesz zapytany o potwierdzenie
Przesuń w górę - przesuwa obecnie zaznaczoną regułę o jedno miejsce w górę w widoku listy. Reguły słownika przetwarzane są w kolejności od góry do dołu. Kolejność reguł ma znaczenie, ponieważ czasem może się zdarzyć, że reguła wcześniejsza zastąpi tekst poszukiwany przez regułę późniejszą
Przesuń w dół - przesuwa obecnie zaznaczoną regułę o jedno miejsce w dół w widoku listy
Zapisz - przycisk zapisuje słownik i zamyka edytor słownika
Anuluj - przycisk zamyka edytor i nie zapisuje zmian wprowadzonych w słowniku

4.2.1. Okno dodawania i edycji reguł

Jeśli w edytorze słownika wciśniesz przycisk Dodaj regułę lub Edytuj regułę, zostanie wyświetlone odpowiednie okno dialogowe. Poniżej opisano wszystkie elementy tego okna:

Szukany tekst - wpisz w to pole edycyjne tekst, który ma być zastępowany przez słownik
Zamień na - wpisz tutaj tekst, który będzie wypowiadany zamiast poszukiwanego tekstu. Pole to może być puste, dzięki czemu tekst znajdujący się w polu Szukany tekst w ogóle nie będzie wypowiadany
Zamieniaj - grupa przycisków opcji, które określają, kiedy dana reguła ma być stosowana. W grupie tej znajdują się następujące elementy:
- tylko całe słowa - szukany tekst będzie zastępowany tylko wtedy, gdy przed nim ani po nim nie występują inne litery
- tylko na początku słowa - szukany tekst zastępowany jest tylko wtedy, gdy występuje na początku słowa
- tylko na końcu słowa - szukany tekst zastępowany jest tylko wtedy, gdy występuje na końcu słowa
- w dowolnym miejscu - szukany tekst zamieniany jest niezależnie od tego, w którym miejscu się znajduje
Uwzględniaj wielkość liter - jeśli zaznaczysz to pole wyboru, szukany tekst zamieniany będzie tylko wtedy, gdy wielkość liter zgadza się z wielkością liter w wypowiadanym tekście. Jeśli pole to będzie odznaczone, tekst będzie zamieniany niezależnie od wielkości liter
OK - przycisk zapisuje regułę i zamyka okno
Anuluj - przycisk zamyka okno i nie zapisuje zmian wprowadzonych w regule

Przy tworzeniu reguł warto zwrócić uwagę na to, że tekst przesyłany do syntezatora mowy przez program udźwiękawiający lub powiększający nie zawsze jest taki sam, jak tekst widoczny na ekranie. Często między poszczególne słowa wstawiane są znaczniki indeksowe. Zdarza się również, że znaki interpunkcyjne zamieniane są na ich słowne odpowiedniki lub całkiem usuwane są z tekstu. Jeśli edytor słownika uzna, że dana reguła może w pewnych okolicznościach nie działać, to przy próbie zapisania takiej reguły zostaniesz o tym poinformowany stosownym komunikatem.

5. Magnetofon

Moduł Magnetofon przeznaczony jest do czytania tekstu z wykorzystaniem zawartego w pakiecie Speak II syntezatora mowy oraz monitora brajlowskiego. Osoby, które nie posiadają żadnego programu udźwiękawiającego lub ubrajlawiającego, przy pomocy Magnetofonu mogą samodzielnie czytać książki, artykuły oraz inne materiały zawarte w plikach tekstowych. Użytkownicy posiadający programy odczytu ekranu z pewnością docenią takie funkcje Magnetofonu, jak przetwarzanie plików tekstowych na MP3, czy szybkie wstawianie zakładek w czytanym tekście.
Aby uruchomić Magnetofon, naciśnij Ctrl+Alt+Shift+M. Usłyszysz komunikat "Uruchamianie Magnetofonu", a po krótkiej chwili na ekranie pojawi się główne okno programu i syntezator powie "Magnetofon". Centralną częścią aplikacji jest pole edycyjne, po którym możemy poruszać się klawiszami strzałek w górę i w dół. Zaraz po uruchomieniu programu w polu tym znajduje się krótki opis stosowanych w Magnetofonie skrótów klawiszowych.
W poniższych punktach opisano kolejno wszystkie funkcje Magnetofonu.

5.1. Otwieranie pliku

Zanim zaczniesz czytanie tekstu z pliku, musisz najpierw ten plik otworzyć. Aby to zrobić, naciśnij Ctrl+O. Zostanie wyświetlone okno dialogowe Otwórz plik. Na początku okno to zawiera skróty do folderu Moje dokumenty oraz do Pulpitu, a dalej - listę dysków znajdujących się w Twoim komputerze. Klawiszami strzałek wybierz dysk lub folder, w którym znajduje się poszukiwany plik i naciśnij Enter. Zostanie wyświetlona zawartość wybranego katalogu. Pierwszy element listy umożliwia zawsze powrót do poprzedniego ekranu. Następnie na liście wyświetlone są katalogi. Aby wejść do katalogu, zaznacz go klawiszami strzałek i naciśnij Enter. Pod katalogami znajdziesz pliki, które Magnetofon jest w stanie otworzyć. Są to pliki z rozszerzeniem .txt. Jeśli na Twoim komputerze zainstalowany jest program Microsoft Word, to oprócz plików .txt na liście znajdziesz także pliki .doc oraz .rtf. Gdy już klawiszami strzałek zaznaczysz poszukiwany plik, naciśnij Enter, aby go otworzyć. Po chwili Magnetofon odczyta nazwę otwartego właśnie pliku. Możesz wtedy rozpocząć jego czytanie.
Otwieranie plików tekstowych zazwyczaj nie trwa dłużej, niż kilka sekund, jednak wczytanie dużego pliku .doc lub .rtf może wymagać nieco więcej czasu, na starszych komputerach nawet do kilkudziesięciu sekund.

5.2. Włączanie i wyłączanie mowy

Gdy uruchomisz Magnetofon, mowa zawsze jest włączona. Jeśli na przykład używasz obecnie programu udźwiękawiającego i chcesz wyłączyć mowę Magnetofonu, w każdej chwili możesz to zrobić skrótem Ctrl+M. Tym samym skrótem możesz ponownie włączyć mowę Magnetofonu.

5.3. Korzystanie z brajla

Monitory brajlowskie są bezużyteczne bez aplikacji, które potrafią porozumiewać się z monitorami i odpowiednio reagować na polecenia wydawane przez użytkownika za ich pośrednictwem. Speak II jest pakietem umożliwiającym obsługę takich monitorów. Dzięki temu możesz za jego pomocą czytać pliki tekstowe także w brajlu.
Jeśli posiadasz monitor brajlowski Focus lub PACMate Braille Display, to oprócz mowy do czytania tekstu możesz użyć również brajla. Aby to zrobić, podłącz swój monitor do portu USB i naciśnij Ctrl+B. Jeśli monitor zostanie wykryty, Magnetofon powie "Brajl włączony" i od tej pory możesz czytać tekst brajlem. Aby wyłączyć obsługę brajla, odłącz monitor brajlowski od komputera lub ponownie naciśnij Ctrl+B.
Monitor brajlowski wykrywany jest także podczas uruchamiania Magnetofonu. Dzięki temu, jeśli monitor jest cały czas podłączony do komputera, brajl dostępny będzie od razu po uruchomieniu programu. Korzystanie ze skrótu Ctrl+B nie jest wtedy konieczne.
Obecnie Speak obsługuje monitory brajlowskie firmy Freedom Scientific (Focus i PACMate Braille Display), jednakże na życzenie użytkowników gotowi jesteśmy w przyszłości dodać obsługę monitorów brajlowskich innych firm.

5.3.1. Obsługa monitorów brajlowskich firmy Freedom Scientific

Aby w czasie czytania przewijać tekst, który znajduje się na monitorze brajlowskim, nie musisz korzystać z klawiatury komputera. Wystarczy skorzystać z kółek lub, w nowszych modelach monitorów Focus, przycisków nawigacyjnych znajdujących się po obu stronach modułów brajlowskich. Przesunięcie kółka do przodu lub wciśnięcie górnej części przycisku nawigacyjnego przeniesie nas o jedną linię tekstu wyżej, a przesunięcie do tyłu lub wciśnięcie dolnej części przycisku - o jedną linię niżej. Oba kółka lub przyciski nawigacyjne działają tak samo.
Jeśli bieżąca linia tekstu nie mieści się w całości na monitorze brajlowskim, a Twój monitor nad modułami brajlowskimi posiada dwa rzędy przycisków, możesz przewijać linię w prawo lub w lewo korzystając z górnego rzędu klawiszy. Do przewijania w prawo możesz użyć dowolnego z klawiszy, które umieszczone są w górnym rzędzie nad modułami brajlowskimi znajdującymi się po prawej stronie urządzenia. Podobnie, aby przewinąć tekst w lewo, użyj któregokolwiek z przycisków znajdujących się w górnym rzędzie nad modułami po lewej stronie monitora. Jeśli posiadasz monitor Focus, to do przewijania tekstu w lewo i w prawo możesz również wykorzystać dwa duże prostokątne przyciski umieszczone na przednim panelu monitora.
Jeśli przewijając tekst w prawo dojdziesz do końca linii, to kolejne przewinięcie w prawo przeniesie Cię na początek następnej linii. Podobnie, jeśli znajdujesz się na początku linii tekstu, to przewijając w lewo przejdziesz na koniec poprzedniego wiersza.

5.3.2. Wpisywanie tekstu za pomocą klawiatury brajlowskiej monitora Focus

Użytkownicy monitorów brajlowskich Focus firmy Freedom Scientific mogą w oknie Magnetofonu wprowadzać tekst korzystając z wbudowanej w monitor klawiatury brajlowskiej.
Wystarczy za pomocą znajdujących się nad modułami brajlowskimi przycisków ustawić kursor w pożądanym miejscu. Potem można wpisywać tekst na klawiaturze brajlowskiej tak samo, jak robi się to na brajlowskich maszynach do pisania.
Przed rozpoczęciem wprowadzania tekstu skrótem Ctrl+Delete można usunąć całą zawartość okna programu. Wpisany tekst można zapisać do pliku w katalogu "Moje dokumenty" używając skrótu Ctrl+S. Tekst można także zaznaczyć wciskając Ctrl+A, a następnie skopiować go do Schowka skrótem Ctrl+C.

5.4. Ustawianie parametrów mowy

Jeśli chcesz zmienić prędkość, wysokość lub głośność mowy Magnetofonu, możesz to zrobić za pomocą okna dialogowego Parametry mowy. Aby je wyświetlić, naciśnij Ctrl+W. W oknie tym znajdują się 3 suwaki, które kontrolują wymienione wyżej parametry. Wartość poszczególnych parametrów możesz zmieniać klawiszami strzałek, a przechodzenie pomiędzy poszczególnymi suwakami odbywa się poprzez wciśnięcie klawisza Tab. Gdy już ustawisz odpowiednie parametry mowy, naciśnij Enter lub kliknij przycisk OK, aby zaakceptować zmiany. Jeśli chcesz przywrócić ostatnio używane parametry głosu, naciśnij Esc lub kliknij przycisk Anuluj.

5.5. Czytanie ciągłe

Aby rozpocząć czytanie tekstu od linii, w której obecnie znajduje się kursor, naciśnij Ctrl+P. Magnetofon zacznie czytanie od bieżącej linii i będzie czytać aż do końca pliku. Aby w dowolnej chwili przerwać czytanie, naciśnij klawisz Ctrl. Kursor zostanie ustawiony w linii, w której czytanie zostało przerwane. Dzięki temu później będziesz mógł kontynuować czytanie od tego miejsca.

5.6. Przetwarzanie tekstu na MP3

MP3 to najpopularniejszy format plików dźwiękowych, który obsługiwany jest przez praktycznie wszystkie obecne na rynku odtwarzacze audio, telefony komórkowe, palmtopy itp. Magnetofon umożliwia szybkie i łatwe przetworzenie tekstu do postaci pliku MP3.
Aby to zrobić, skrótem Ctrl+O otwórz plik, który chcesz przetworzyć. Następnie ustaw kursor na linii, od której zamierzasz rozpocząć przetwarzanie i naciśnij Ctrl+N. Magnetofon powie "Proszę czekać", a na ekranie zostanie wyświetlone okno, w którym pasek postępu wizualnie wskazuje, jaka część pliku została już przetworzona. Zależnie od wielkości pliku, przetwarzanie może potrwać od kilku sekund nawet do kilkunastu minut.
Gdy proces zamiany tekstu na MP3 zakończy się, Magnetofon powie "Plik MP3 został utworzony". Gotowy plik MP3 znajdziesz w tym samym katalogu, w którym znajduje się przetwarzany plik tekstowy. Oba pliki mają taką samą nazwę, a różnią się tylko rozszerzeniem.

5.7. Zakładki

Jeśli w czytanym pliku chcesz zaznaczyć jakieś miejsce tak, aby móc później łatwo do niego wrócić, możesz to zrobić za pomocą zakładek. Magnetofon potrafi zapamiętać do dziesięciu zakładek dla każdego pliku. Aby w wybranym miejscu wstawić zakładkę, naciśnij klawisz Ctrl razem z dowolną cyfrą. Przykładowo, aby wstawić zakładkę numer 1, naciśnij Ctrl+1. Zakładkę numer 10 można wstawić skrótem Ctrl+0.
Aby później wrócić do miejsca, w którym znajduje się dana zakładka, naciśnij cyfrę, której użyłeś do wstawienia tej zakładki. Aby na przykład wrócić do zakładki numer 1, wystarczy po prostu nacisnąć 1.

6. Kontakt z firmą Altix

Wytwórca oprogramowania: Altix sp. z o.o.
Adres biura:
ul. Chlubna 88
03-051 Warszawa
Numery telefonu:
(022) 676 90 30
(022) 676 90 95

Adres e-mail: biuro@altix.pl